Deniz Anası Türleri

Macrorhynchia philippina / Filipin Hidroidi

Bu türün teması acılı bir batmaya sebep olur. 

Subtidal bölgelerdeki kayalık alanlar ve mercan kayalıkları bu türün habitatları arasında yer alır. Sap kısmı kahve – siyah, hidrokladia kısmı açık gri, erkek bireyler mor – siyah ve dişi bireyler krem – turuncu renktedir.

Macrorhynchia philippina Kirchenpauer, 1872

Aequorea vitrina / Kristal Denizanası

Umbrella tabak şeklindedir ve orta kısmında kalındır. 

Ortadan uçlara gittikçe incelir. Mide, diskin yaklaşık yarı kalınlığındadır. Radyal kanalların sayısı 60-100’dür, gonadlar vücut boyunca uzanır. Tentaküllerin sayısı radyal kanalların sayısının 3 katından fazladır.

Aequorea vitrina Gosse, 1853

Chrysaora hysoscella / Pusula Denizanası

Vücut yapılarının rengi kahverengi, sarı, kırmızı tonlarında olabilir.

Ağız etrafında 4 adet uzun ve kenarları kıvrımlı ağız kolları bulunur. Genelde kıyısal bölgelerde yayılım gösteren Chrysaora hysoscella, bahar aylarında başlayıp yaz sonuna kadar yaygın olarak görülür. Ömürleri yaklaşık bir yıl olan ve tüm dünya denizlerinde bulunan bu tür Türkiye sularında da; Akdeniz ve Ege Denizi’nde yaygın olarak görülmektedir. Marmara Denizi’nde de 2000’li yıllardan itibaren varlığını göstermektedir. Chrysaora hysoscella‘da diğer zehirli türler gibi dokunulan yerde acı veren, kaşınan isiliklere sebep olur.

Chrysaora hysoscella (Linnaeus, 1767)

Aurelia aurita / Ay Denizanası

Okyanus ve denizlerde yayılış gösteren Aurelia aurita türü Atlantik Okyanusu, Pasifik Okyanusu, Hint Okyanusu ve Türkiye’de Ege, Karadeniz, Marmara ve Akdeniz’de bulunur.

Zehirsiz denizanalarından olan bu tür genellikle denizlerin kirli bölgelerinde, sahil kıyılarında görülürler. Nadiren acı sularda da bulunabilirler. Aurelia aurita üyelerinin yüzlercesi hatta binlercesi bir arada sığlık yerlerde yayılış gösterirler. Bu şekilde oluşturdukları yığınlar ağ atımını zorlaştığından dolayı balıkçılık olumsuz etkilenmektedir. Geniş sığ alanlarda yaşayanları fırtınalarla karaya vurdukların ise sahiller de hem görüntü itibariyle hem de çürümeleri esnasında kötü koku yaymalarından dolayı hoş olmayan durumlar ortaya çıkar.

Aurelia aurita (Linnaeus, 1758)

Carybdea marsupialis / Kutu Denizanası

Bu tür Cubozoa sınıfında bulunan Carybdeidae adlı ufak bir aileye ait, orta derecede zehirli olan bir türdür. 

Cubozoa sınıfına ait denizanası türleri kübik formundan ötürü cubomedüz ya da kutu denizanası olarak isimlendirilmişlerdir. Küçük bir kutu deniz anası 30-40 mm’ye kadar büyüyebilir, ki bu boyda üreme yetilerine de sahiptir. Carybdea marsupialis türü Akdeniz’de yaygın bir tür olmamasına rağmen, Adriatik Denizi’nde ve Akdeniz’in bazı kıyısal alanlarında çok sayıda görülmektedir. 

Carybdea marsupialis (Linnaeus, 1758)

Velella velella / Mor Yelkenli Denizanası

Velella velella (Linnaeus, 1758)

Rhopilema nomadica / Göçmen Denizanası

Rhopilema nomadica kıyılarımız için az bilinen bir türdür.

Dış görünüşü ile bir çana benzeyen bu türün vücudunun kenarlarında uzantılar bulunmaz. Yakıcı kapsüller ağız kolları üzerinde ve şemsiyenin çevresinde bulunurlar. Denizlerimize Süveyş kanalından geçerek gelen bu tür, planktonlarla beslenir. Rhopilema nomadica hem eşeyli hem de eşeysiz olarak çoğalabildiği için oldukça yüksek üreme potansiyeline sahiptir. Böylece kısa sürede ve özellikle haziran-eylüle kadar olan yaz aylarında daha fazla görülür ve yüzücüler, balıkçılar ve dalgıçlar için potansiyel tehlike oluşturur.

Rhopilema nomadica (Lotan et al., 1995)

Phyllorhiza punctata / Beyaz Noktalı Denizanası

Batı Pasifik için yerli bir türdür.

Zehirsiz denizanaları türlerinden birisidir. Tuzluluk ve sıcaklığa karşı geniş bir tolerans yeteneği vardır. Genelde Brezilya, Havai ve Meksika körfezi kıyılarında görünen türün 2009 yılında İsrail kıyılanından ilk bildirimi gelmiştir.

Phyllorhiza punctata Lendenfeld, 1884

Neoturris pileata

Neoturris pileata (Forsskål, 1775)

Bolinopsis vitrea

Bolinopsis vitrea (L. Agassiz, 1860)

Cotylorhiza tuberculata / Maviş Denizanası

Cotylorhiza tuberculata Akdeniz endemiği, yani dünyada sadece Akdeniz’de bulunabilen bir türdür ve sularımızda da rastlanmaktadır.

Şemsiye boyu 40 cm’ye erişebilen, oldukça büyük ancak zararsız bir deniz anası türüdür. Şemsiyesinin ortası sarı veya kırmızımsı renktir. Oldukça sert ve yuvarlak olan bu kısmın etrafında hareketi sağlayan kısa uzantılar vardır. Şemsiyenin altında ise çiçekleri veya mercanları andıran ağız kolları bulunmaktadır. Ağız kollarının ucunda mavi-mor renklenmeye sahip tomurcuklar vardır. Dokunmayla yakma etkisi olmasa da, oldukça hassas yapıya sahip bu canlıya, zarar görmemesi için dokunmamak gerekir. Bu deniz anası, tıpkı tropik mercanlar gibi dokusunda simbiyotik tek hücreli yosunlar barındırır ve dolayısıyla da bir bitki gibi davrandığı düşünülebilir. Balıklar için de zararsızdır ve küçük balıklar onu barınak olarak kullanır ve gölgesinden faydalanırlar.

Cotylorhiza tuberculata (Macri, 1778)

Drymonema dalmatinum

Drymonema dalmatinum; Akdeniz’in en büyük denizanalarındandır.

Son derece rahatsız edici ve tehlikeli olan Drymonema dalmatinum zehirli denizanaları türlerinden birisidir. En son Hırvatistan kıyılarında görünen türün İtalya kıyılarına kadar ulaşması beklenmektedir. Bu tür Atlantic orjinli yerel bir tür olup, ülkemiz sularında henüz bulunmamaktadır. Çaplarının maksimum 1-2m’ye ve uzunluklarının 75cm ile 1m arasında olduğu tespit edilen Drymonema dalmatinum yüzücüler ve balıkçılar tarafından dikkat edilmesi gereken tehlikeli bir türdür.

Drymonema dalmatinum Haeckel, 1880

Discomedusa lobata / Dün Denizanası

boyu 15 cm’e kadar ulaşabilen disk şeklinde bir deniz anasıdır.

Tentakülleri diske göre oldukça uzun olup, sayıları ise 8-40 arasında değişebilir. Akdeniz’den bilinse de sık rastlanılan bir tür değildir. Son yıllarda Adriyatik’te bazı yerlerde yaz aylarında aşırı artış gösterdiği görülmüştür. Fotoğraf Marmara Denizi’nde Prens Adaları’nda çekilmiştir. Yakıcı özellik taşıyıp taşımadığı ise kesin olarak bilinmemektedir.

Discomedusa lobata Claus, 1877

Olindias phosphorica / Püsküllü Denizanası

Orta ve doğu Atlantik Okyanusu’nda ve Akdeniz’de bulunan bir hidrozoan türüdür. 

Umbrellası transparan ve kubbe şeklinde olup, 4 adet beyaz radyal kanalı ve çok sayıda merkezde buluşan kanalı vardır. Çanak kısmında birçok mavi veya koyu kırmızı renkte tantakülleri bulunmaktadır. Temas halinde oldukça acıya neden olur ve deride zigzak şekilde işaret bırakır.

Olindias phosphorica (Delle Chiaje, 1841)

Pelagia noctiluca / Mor Sokar Denizanası

Mantar şekildeki vücudundan sarkan 8 adet küçük ve ağız çevresinde bulunan 4 adet büyük tentaküller ile hoş bir görüntü oluşturan 10-15cm. boyundaki Pelagia noctiluca aslında zehirli ve tehlikeli bir denizanasıdır.

Fosforesans özelliğinden dolayı suyun altında hafif bir ışık yayar. 50 metre derinliğe kadar görülebilir. Rengi kırmızımsı sarıdan mora doğru değişebilir. Bu hayvana Ege ve Akdeniz kıyılarında özellikle yaz aylarında sıkça rastlanabilir. Tentakül etrafında bulunan yakıcı kapsüller ile temas edildiğinde vücutta acılara neden olabilir. Bu tentaküller 50 cm uzunluğa kadar olabildiğinden hayvandan uzak durmak gerekmektedir.

Pelagia noctiluca (Forsskål, 1775)

Rhizostoma pulmo / Deniz Ciğeri Denizanası

Rhizostoma pulmo mavi beyaz arası sanki kenarları ısırılmış gibi bir umbrellaya sahiptir.

Umbrellanın etrafında tentakül bulunmaz ama altından kolsu bar uzanır, bunları 8 oral kol takip eder. Büyüklükleri 50cm’e kadar olabilir. Az zehirli denizanaları türlerindedir. Genel olarak küçük denizlerin hepsinde yayılış gösterir. Ülkemizde de Akdeniz, Ege, Karadeniz ve Marmara da bulunmaktadır. Bu tür özellikle kirliliğin fazla olduğu alanlarda yoğun olarak görünür. Nematosistlere sahiptir ve bu özelliği sayesinde yüzücülerin çok başını ağrıtmaktadır. Herhangi bir saldırı durumuyla karşılaşıldığında hemen sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.

Rhizostoma pulmo (Macri, 1778)

Aequorea globosa / Yuvarlak Denizanası

Aequorea globosa tropik, ılıman Indo-batı Pasifik’te ve batı Hint Okyanusu’nda yaşan bir türdür. 

Yerli olmayan bu tür Akdeniz bölgesinde ilk defa 2011 yılın İskenderun Körfezi’nde kayıt altına alınmıştır. 

Aequorea globosa Eschscholtz, 1829

Cassiopea andromeda / Ters-düz Denizanası

Cassiopea andromeda Akdeniz’e Süveyş Kanalı yoluyla girmiştir.

Ülkemizde ilk kayıt Sarsala Körfezi, Fethiye Göcek’ten bildirilmiştir. Daha sonra 6 örnek İskenderun Körfezi’nden bildirilmiştir. Ölüdeniz Lagün’ünde yerleşik populasyon varlığı rapor edilmiştir. Cassiopea andromeda ilk olarak Ağustos 2000’de Ölüdeniz lagününün kuzeyinde sığ kısımda gözlemlendi. 2003 ve 2004 yıllarında lagünde çok miktarda tespit edilmiştir. Lagüne, akıntılarla, gemiler yoluyla fouling organizma şeklinde juvenil olarak, pelajik olarak balast sularıyla ya da ephira larvası olarak ulaşmış olabilir. Cassiopea andromeda derinliği 6 m’ye kadar olan kayalık sahillerde ve çamurlu-siltli diplerde, 4-10 m derinliklerde sığ sulak alanlarda Zostera marina yataklarında olmak üzere farklı habitat tiplerinde dağılım göstermektedir. Bu tür, nematosist adında vücutta acıya, deride kızarıklığa, kaşıntıya aynı zamanda kusmaya ve iskelet ağrılarına neden olabilecek toksin üreten nematosistlere sahiptir.

Cassiopea andromeda (Forsskål, 1775)